Miasto Racibórz z racji swoich ustawowych obowiązków podejmuje liczne działania przyjazne środowisku. Działania te są podejmowane na skutek coraz bardziej zaostrzających się przepisów prawnych, kształtowanej polityki ekonomicznej związanej z integracją z Unią Europejską, a także realizowaniem założeń zrównoważonego rozwoju Gminy.
Racibórz od kilkunastu lat znany jest z nowatorskich rozwiązań stosowanych w Gminie w zakresie ochrony środowiska a w szczególności: gospodarki odpadami, edukacji ekologicznej, ochrony przyrody.
Korzystając z doświadczeń zakładów, które wdrożyły wcześniej systemy ISO - ZEW SA, RAFAKO SA, HENKEL POLSKA SA oraz uznając wprowadzone w Gminie rozwiązania oddziaływujące na poprawę środowiska za skuteczne i widoczne na zewnątrz Rada Miasta podjęła decyzję o konieczności uporządkowanie prowadzonych poczynań w ramach Systemu Zarządzania Środowiskowego (SZŚ) wg normy ISO 14001. System wymusza ustanowienie procedur, określenie Polityki Środowiskowej Gminy, identyfikację aspektów, przyjęcie celów i programów środowiskowych wraz z oceną ich skuteczności.
I. Działania organizacyjne
Podstawę do wszczęcia procesu wdrażania Systemu stanowiły uchwały Rady oraz Zarządu Miasta w sprawie :
- przystąpienia Gminy Racibórz do wdrożenia SZŚ ISO 14001;
- powołania pełnomocnika i zespołu do wdrażania SZ;.
- wytypowania jednostek gminnych do wdrożenia SZŚ.
- przyjęcia Polityki Środowiskowej Gminy.
Zespół ds. wdrożenia tworzyli przedstawiciele jednostek wdrażających system oraz naczelnicy wydziałów Urzędu Miasta. Pomocy we wdrażaniu systemu udzielała w ramach umowy firma konsultingowa prowadząca szkolenia auditorów wewnętrznych i kadry kierowniczej Gminy.
W I etapie system wdrożono w 8 jednostkach gminnych reprezentujących najważniejsze dziedziny działalności Gminy - Urzędzie Miasta Racibórz, Przedszkolu nr 15, Szkołach Podstawowych nr 3 i 11, Gimnazjum nr 1, Zakładzie Usług i Higieny Komunalnej, Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej i Miejskim Składowisku Odpadów.
W ramach działań wdrożeniowych opracowano Politykę Środowiskową Gminy, zidentyfikowano aspekty, wyłoniono cele i zadania do realizacji przez wszystkie jednostki.
Uroczyste wręczenie certyfikatu miało miejsce w dniu 21 czerwca 2001 r w czasie Festynu Ekologicznego. Racibórz stał się pierwszą Gminą w Polsce i w Europie posiadającą taki certyfikat. Od tego momentu możemy mówić, że System Zarządzania Środowiskowego w Raciborzu funkcjonuje, a to oznacza, że podlega on zmodyfikowanym zasadom działania i kryteriom oceny .
Prezydent Miasta corocznie w formie zarządzenia zatwierdza zbiorcze zestawienie celów i zadań wszystkich jednostek objętych systemem.
Również w formie Zarządzenia Prezydent podejmuje decyzję o włączeniu do Systemu nowych jednostek gminnych.
Aktualnie System Zarządzania Środowiskowego jest certyfikowany i funkcjonuje w 18 jednostkach gminnych:
- Przedszkola nr 3, 10, 13, 15, 24, 26
- Zespół Szkolno Przedszkolny nr 2
- Szkoły Podstawowe nr 1,3,15,18
- Gimnazja nr 1,2,5
- Urząd Miasta
- Ośrodek Sportu i Rekreacji,
- Zakład Zagospodarowania Odpadów Sp. z o.o.
- Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o.
W minionym okresie z Systemu zniknęły w wyniku reorganizacji i połączenia z innymi jednostkami Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej, Szkoła Podstawowa nr 11 oraz Gimnazjum nr 4.
W tym samym czasie do Systemu włączyły się , a następnie zrezygnowały z jego utrzymania Gimnazjum nr 3 i Zakład Wodociągów i Kanalizacji oraz Przedsiębiorstwo Robót Drogowych.
W 2005r System Zarządzania Środowiskowego w Raciborzu został poddany modyfikacji wynikającej z dostosowania go do wymogów znowelizowanej normy ISO 14001:2004. Przeprowadzone działania zostały sprawdzone i ocenione pozytywnie przez firmę certyfikującą w czasie auditu recertyfikacyjnego w 2007r..
II. Działania systemowe
Wdrożenie SZŚ w Gminie wymaga opisania poszczególnych działań w tym zakresie i ustalenie zasad ich realizacji. Celowi temu służy dokumentacja Systemu składająca się z:
- Polityki Środowiskowej;
- Księgi Zarządzania Środowiskowego,
- Procedur wymienionych w &bdquowykazie procedur”
- Normy serii ISO 14000, aktów prawnych, ustaw, rozporządzeń itp.,
- Zapisów,
- Instrukcji postępowania.
Głównym dokumentem Systemu jest Polityka Środowiskowa Gminy, zaktualizowana w 2003r., której realizacja stanowi podstawowy cel dla wszystkich jednostek.
Bardzo ważnym procesem Systemu Zarządzania Środowiskowego jest identyfikacja aspektów środowiskowych to znaczy takich elementów działalności (produktów, usług) Gminy, które powodują lub mogą powodować zarówno niekorzystne jak i korzystne zmiany w środowisku.
Dla Gminy Racibórz wyłoniono 5 grup znaczących aspektów środowiskowych :
I. Wytwarzanie i segregacja odpadów
1. makulatura
2. plastik
3. szkło
4. odpady organiczne
5. odpady komunalne
6. odpady poprodukcyjne
7. złom
8. odpady opakowaniowe
II. Zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych
1. Świetlówki
2. Zużyte oleje
3. Zużyte płyny silnikowe
4. Zużyte opony
5. Zużyte akumulatory
6. Azbest
7. Baterie
8. Przeterminowane leki
9 . Tonery, kardridże
10. Zużyte czyściwo
11. Pozostałości po środkach chemicznych i ich opakowania
12. Osady z oczyszczalni
13. Zwłoki padłych zwierząt
14. Zużyty sprzęt elektroniczny i elektroniczny
III. Wykorzystanie zasobów naturalnych
1. Energia elektryczna
2. Energia cieplna
3. Zużycie wody
4. Zużycie gazu
5. Zużycie papieru
6. Zużycie paliwa
IV. Zanieczyszczenie powietrza
1. Emisja kurzu i pyłów
2. Emisja gazów i pyłów (w tym niska emisja)
3. Emisja spalin
4. Gaz składowiskowy
5. Gazy techniczne
6. Szkodliwe opary
7. Promieniowanie i pyły spawalnicze
IV. Zanieczyszczenie wody i gleby
1. Zabezpieczenie substancji i odczynników chemicznych
2. Produkcja i zagospodarowanie ścieków
3. Stosowanie środków czystości
4. Szkodliwość odcieków
5. Składowanie odpadów w tym niebezpiecznych
V. Inne
1. Hałas
2. Wibracje
3. Pole elektromagnetyczne
4. Ochrona zieleni
Corocznie ustalane są programy realizacji zadań, uwzględniające działania podejmowane przez poszczególne jednostki objęte systemem, w celu ograniczenia szkodliwości w/w aspektów na elementy środowiska w ramach możliwych do pozyskania środków finansowych.
Ważnym elementem systemu jest sprawdzanie poprawności jego funkcjonowania oraz podejmowanie działań doskonalących. Temu celowi służą audity wewnętrzne przeprowadzane we wszystkich jednostkach, co najmniej raz w roku, przez specjalnie przeszkolonych auditorów wewnętrznych. Sprawne współdziałanie w tym zakresie auditorów i kierowników jednostek rzutuje w znacznym stopniu na poprawność funkcjonowania systemu i jego ocenę przez czynniki zewnętrzne, w tym jednostkę certyfikującą.
Analizując działania Gminy jako całości oraz poszczególnych jednostek gminnych przez pryzmat realizacji ich celów i zadań stwierdzić należy, że w większym lub mniejszym stopniu wszystkie punkty Polityki są realizowane. Znajduje to odbicie w poszczególnych jednostkach w:
- zadowalającym stopniu realizacji celów i zadań w poszczególnych latach łącznie z wydatkowaniem środków finansowych ,
- opracowywanych corocznie programach realizacji zadań z zabezpieczeniem środków finansowych na ich realizację,
- widocznych efektach rzeczowych w/w działań w jednostkach
Najbardziej miarodajny wydaje się wskaźnik efektów rzeczowych, który jest wyjątkowo zadowalający dla wyników selektywnej zbiórki odpadów.
Oprócz selekcjonowanych od kilku lat odpadów, w ramach systemu wprowadzono od 2000r. zorganizowaną zbiórkę :
- opakowań po nawozach i środkach ochrony roślin,
- przeterminowanych leków,
- czyściwa, przepracowanych olejów, świetlówek,
Prowadzona jest również akcja właściwego demontażu i unieszkodliwiania azbestu oraz nieodpłatna zbiórka zużytego sprzętu RTV, AGD.
Na uzyskanie tak dobrych wyników w segregacji odpadów ma niewątpliwie wpływ:
- szeroko prowadzona akcja edukacyjna dzieci, młodzieży i dorosłych w tym organizowane w
szkołach i przedszkolach konkursy zbiórki plastiku, makulatury, baterii i nakrętek.
- dobra organizacja zbiórki odpadów w zabudowie niskiej i wielorodzinnej,
- zwiększenie ilości punktów segregacji odpadów (tzw.gniazd w zabudowie wielorodzinnej),
- wprowadzenie w dzielnicach obrzeżnych odbioru segregowanych odpadów w systemie
workowym.
Spośród zadań przyjętych do realizacji w latach 2001 - 2010 przez jednostki objęte systemem oprócz segregacji odpadów oraz działalności edukacyjnej realizowano między innymi:
- wymianę oświetlenia na energooszczędne i o przedłużonym okresie używalności,
- właściwe przechowywanie i utylizację świetlówek,
- sukcesywne rozszerzanie stosowanego asortymentu biodegradowalnych środków czystości,
- zakup pojemników do segregacji odpadów,
- zbiórkę odpadów niebezpiecznych (m.in.: baterie, oleje, przeterminowane leki, opakowania
po środkach ochrony roślin, sprzęt elektryczny i elektroniczny, zwłoki padłych zwierząt);
- właściwą utylizację azbestu,
- ograniczenie zużycia zasobów naturalnych (papier, woda, energia elektryczna i cieplna),
- zwiększenie powierzchni terenów zielonych,
- wymianę ogrzewania
- zastosowanie opon bezdętkowych i pomp z turbodoładowaniem ( PK),
- uszczelnienie rurociągu ( MSO),
- likwidację dzikich wysypisk,
- zastosowanie biopaliwa w autobusach ( PK),
- remont i konserwację kanalizacji deszczowej (ZWiK),
- modernizacja hali filtrów i wymiana złóż filtracyjnych (ZWiK),
- uruchomienie Biura Obsługi Interesanta i wyciągu dla osób niepełnosprawnych w Urzędzie
Miasta,
- wymiana szkodliwego czynnika chłodniczego na lodowisku (zastąpienie amoniaku
glikolem),
- uruchomienie stacji recyklingu pojazdów samochodowych w Przedsiębiorstwie
Komunalnym sp. z o.o. ,
- modernizacja urządzenia do wytwarzania mas bitumicznych w Przedsiębiorstwie Robót
Drogowych.
- realizacja programów modernizacji źródeł ciepła – ograniczenie niskiej emisji,
- zastosowanie źródeł energii odnawialnej (solarów).
Współpraca w zakresie realizacji zasad Polityki Środowiskowej obejmuje:
- współdziałanie jednostek objętych systemem między sobą,
- współpracę wszystkich placówek oświatowych między sobą,
- kontakty zewnętrzne biura Pełnomocnika, WOŚiR oraz jednostek obejmujące: gminy, zakłady komunalne, uczelnie, organizacje i instytucje, studentów, branżowe czasopisma.
III. Nakłady inwestycyjne
Wdrażenie i rozwijanie Systemu Zarządzania Środowiskowego jak każde duże przedsięwzięcie należy rozpatrywać pod kątem możliwych oraz uzyskanych efektów i korzyści ale także koniecznych do poniesienia nakładów finansowych.
Nakłady finansowe na wdrożenie i funkcjonowanie SZŚ podzielić należy na:
- koszty organizacyjne ponoszone przez budżet ,
- oraz koszty realizacji zadań, na które składają się środki:
- własne jednostek,
- budżetowe,
- środki zewnętrzne.
IV. Efekty wprowadzenia systemu
Wprowadzając w Gminie System Zarządzania Środowiskowego zyskujemy następujące atuty:
- skuteczniejszą edukację społeczeństwa, a co za tym idzie wzrost świadomości ekologicznej
dzieci, młodzieży oraz dorosłych mieszkańców przejawiający się:
- podejmowaniem przez nich działań mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego
miasta,
- zaniechaniem zachowań, które ewidentnie pogarszają stan środowiska,
- zmniejszenie wypadków, awarii, zagrożeń a tym samym kosztów z tym związanych w
jednostkach objętych systemem.
- szczegółowe określenie zagrożeń środowiska i sposobów ich eliminacji;
- ograniczenie zanieczyszczeń i czynników mających negatywny wpływ na środowisko przez
co uzyskujemy warunki do:
- poprawy stanu zdrowotnego mieszkańców,
- prowadzenia w rolnictwie produkcji zdrowej żywności,
- lepsze wykorzystanie terenów rekreacyjnych i turystycznych,
- zwiększenie atrakcyjności Gminy jako ekologicznie czystej.
- zwiększenie efektów selektywnej zbiórki odpadów, a tym samym:
- znaczne przedłużenie okresu żywotności składowiska bez potrzeby wydatkowania środków
finansowych na budowę nowego,
- skierowanie do ponownego przerobu wyselekcjonowanych surowców wtórnych co sprzyja
ochronie zasobów naturalnych.
- poprawienie wizerunku Gminy jako tej, która pierwsza w kraju wprowadziła system ISO 14001co czyni ją:
- atrakcyjniejszą dla inwestorów w tym zagranicznych,
- przygotowaną do spełnienia wymagań Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska co staje się szczególnie ważne w przypadku starania się o pozyskanie środków finansowych ze źródeł unijnych.
|